EDİTÖRÜN ÖNSÖZÜ: ÇEVRE PSİKOLOJİSİ – İNSAN MEKAN İLİŞKİLERİ

Üç çeviri psikanaliz kitabından sonra, Psikanaliz/Psikoloji dizimizin dördüncü kitabı olarak Türkiyeli bir akademisyenimizin telif bir eserini yayınlamaktan dolayı sevinçliyiz. Bu eserin yazarının Melek Göregenli olması ve de Türkiye’de ihmal edilmiş bir psikoloji alanı olan Çevre Psikolojisi konusunda yazılmış tek ders kitabı olması sevincimizi kıvanç düzeyine çıkartıyor.

Prof. Melek Göregenli, Türkiye psikoloji akademyasının çok değerli üyelerinden biri. Sosyal psikolog. Ege Üniversitesi’nde öğretim üyeliğine devam ediyor. Göregenli, Türkiye’de varolan sosyo-politik meselelere ya mesafeli duran ya da resmi ideolojinin kalıplarını aşamayan psikoloji akademyasının geleneksel çerçevesini kıran yüzakı akademisyenlerimizden. Bilimsel çalışmalarıyla ve de kamusal entellektüel faaliyetleriyle, işkenceden milliyetçiliğe, ayrımcılıktan çevre ve kimlik meselelerine kadar Türkiye’nin yakıcı bir çok sorununa müdahil olan, söz kuran Göregenli, akademisyenlikle aktivistliğin nasıl verimli bir etkileşim içinde olabileceğini de gösteriyor bizlere.

Göregenli’nin elinizdeki Çevre Psikolojisi kitabı, öncelikle kapsamlı bir giriş düzeyinde ders kitabı olarak tasarlanmıştır. Sosyal psikolojinin bir alt-alanı olan çevre psikolojisi kısaca, fiziksel ve sosyal çevrenin insan psikolojisiyle nasıl etkileştiğiyle ilgilenir. Yaşadığımız mekanlar (evler, mahalleler, kentler, vb.), fiziksel ve sosyal özellikleriyle orada yaşayanları nasıl etkiler? Ve tersinden söylersek, insanlar kendileri için ne tür çevreler yaratırlar? Çevre-insan etkileşiminin dinamikleri nelerdir? Kentleşme, göç, teknoloji, yabancılaşma gibi olguların başdöndürücü hızlarla seyrettiği dünyamızda bu tür sorular gayet kritik sorulardır. Anlamlı cevaplar, sadece merakımızı gidermeyecek, aynı zamanda daha insani, diğer deyişle daha yaşanabilir, çevresel mekanların yaratılabilmesi için önemli bir bilgi zemini de sunacaktır.

Çevre psikolojisi sadece psikologları ya da sosyal psikologları ilgilendiren bir alan değildir. Çok-disiplinli bir alandır ve kapsama alanında mimarlık, çevre mühendisliği, coğrafya, ekonomi, sosyoloji, antropoloji, eğitim bilimleri ve siyaset vardır. Göregenli’nin kitabı da bütün bu alanlardaki ilgili derslerde okutulabileceği gibi, belediyeler gibi çevre tasarımında yetkili kamu kurumlarında çalışan uzmanların ve insan-mekan/çevre ilişkisi üzerine kafa yoran sivil toplum örgütleri ve yurttaşların da faydalanabileceği bir kaynaktır.

Daha insani bir çevre yaratmamızda katkı sunacağı inancıyla…

Yrd. Doç. Dr. Murat Paker

İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları Psikanaliz/Psikoloji Dizisi Yayın Yönetmeni

İstanbul Bilgi Üniversitesi Klinik Psikoloji Yüksek Lisans Programı Direktörü

Ekim 2010

***

Kitabın Künyesi

İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları

Psikanaliz/Psikoloji Dizisi: 4

Dizi Yayın Yönetmeni:    Murat Paker

Bu kitabın:

Editörü:                               Murat Paker

Yazarı:                                  Melek Göregenli

Yayın Yılı:                             2010

***

Dizi No 4

(2010). Çevre Psikolojisi: İnsan Mekân İlişkileri (Melek Göregenli)

İçindekiler ve Önsöz

Mekânsal değişkenler insan davranışını nasıl etkiler? Mekânın insan psikolojisi üzerindeki etkileri nelerdir? Psikoloji açısından 60’lı yıllara kadar, davranışın içinde oluştuğu mekân, ya kontrol edilmesi gereken bir “ilgili, karıştırıcı değişken” ya da en iyi ihtimalle, insan davranışını nasıl etkilediği betimlenmeye çalışılan edilgen bir arka plan olarak ele alınmıştır. Kendi halinde hareketsiz bir fizik evren, bir renk, doku ve bütün bu dünyanın insana gönderdiği edilgen, fiziksel uyaranlar dahilinde anlaşılmaya çalışılmıştır. Fakat 60’ların dünyasında kentleşme olgusunun hız kazanmasıyla ve modern kentsel yaşamın ortaya çıkardığı sorunların giderek yoğunlaşması, çeşitlenmesi ve daha görünür hale gelmesiyle birlikte, kentin fiziksel boyutlarına, kentsel mekanizmalara ve etkin bir değişken olarak mekâna disiplinlerarası bir ilgi oluşmuş ve bu ilgi sadece psikoloji alanında değil pek çok diğer disiplin açısından da mekânın taşıdığı anlamı değiştirmiştir.

Melek Göregenli bu çalışmasında çevre psikolojisinin sosyal psikolojinin bir alt dalı olmanın yanı sıra, kendi epistemolojisini kurarak bir alt dal olmanın çok ötesine geçtiğini gösteriyor. İnsanın ve mekânın dinamik ilişkisi, zamanın ve mekânın dinamik ilişkisinin kurulmasıyla, çevre psikolojisi geleneksel psikolojiye yönelik, gerek yöntemsel gerekse yapısal eleştirel yaklaşımların da doğmasına neden olmuştur. İnsanlar, içinde yaşadıkları çevreyi nasıl anlamlandırmaktadırlar? Zihinlerinde mekânla ilgili ne tür bir tasarım oluşmaktadır? Çevresel alanlar hangi yanlarıyla algılanmakta ve belleğe kaydedilmektedir? Bu sorularla hareket eden çevre psikolojisi, alan çalışmaları ve niteliksel yöntemiyle edilgen mekânın dinamik bir değişken haline dönüşmesini sağlıyor. Çevre Psikolojisi – İnsan Mekân İlişkileri, mekânı ve mekânın insan üzerindeki etkisini sorgulayan herkesin başvuracağı temel bir kaynak.